Dementie en taal

Dementie en taal of begrijpen: zijn twee verschillende dingen.

Moet je iemand verstaan om te begrijpen wat hij/zij zegt?

We groeien op in een talige omgeving. Iedereen gebruikt gesproken of geschreven woorden om te communiceren. Ben je niet goed met taal dan heb je pech, dan wordt het heel lastig voor je. Dit wordt nog versterkt als er iemand tegenover je staat die woorden verwacht en niet iets anders kan zien.

In mijn allereerste blog schreef ik hier al over; dementie en communicatie. Of gaat het meer over het contact?

Te vaak hoor ik dat het zo jammer is als mensen niet meer kunnen praten. “Ze kunnen dan niets meer duidelijk maken.”. Oh, nee?! Ik denk van wel! Kijk eens wat verder, of wellicht kan ik je in deze blog wat meer laten ervaren.

Twee voorbeelden

Oma spreekt een andere taal

Mijn buurman heeft een moeder die niet in Nederland geboren is. Zij woont er wel maar spreekt geen enkel woord Nederlands. Welke taal wel doet totaal niet ter zake met dit voorbeeld. Ik ontmoette oma, zoals ik haar maar even noem, op een feestje. Er waren veel mensen in huis van jong tot oud. Oma wil dan altijd de aandacht en het liefst met alle (klein)kinderen knuffelen. Daarnaast spraken alleen haar kinderen ook haar taal en verder niemand. Oma hoort erbij maar verzorgde wel wat lichte stress; hoe zou zij zich gedragen en zou het wel voor iedereen even leuk zijn? Tot ik naast haar ging zitten en bij haar bleef.

Een voorbeeld van feeststress: Iemand er wel bij willen hebben, maar angst voor de onmacht.

Het feest van de buren heeft mij nog lang door mijn hoofd gespeeld. Wat gebeurde er en waarom ging het zo goed tussen oma en mij terwijl ik niets van haar woorden kon verstaan. Ik sprak haar taal ook niet, maar …. ik kon haar wel begrijpen.

Door dicht bij oma te zitten zag ik uit dezelfde hoeken wat er gebeurde in de drukke omgeving. We bespraken ook wat we zagen met elkaar. Oma in haar taal en ik in de mijne. De woorden begrepen we niet, maar wel de emotie achter de woorden. We hadden oprecht plezier met elkaar. Het plezier werd opgemerkt en oma wilde niets anders dan deze bijzondere ervaring ook met haar zoon delen. Hij werd bij haar geroepen en ze stak haar verhaal af. Ik had er plezier van want ik begreep haar. Tegen haar zoon vertelde ik wat ik dacht dat zijn moeder hem vertelde. Hij beaamde het. Zijn moeder had plezier en genoot van het gezelschap en de ervaringen die wij deelden.

De zoon was verbaasd; “Spreek jij dan haar taal?”. Nee! …, maar wel de taal van het hart.

Dit waren mijn antwoorden en zijn ook tips voor iedereen die wil begrijpen:

Ik kijk naar haar en stem af wat ik denk.

Ik betuttel haar niet en ik ben niet bang dat ze moeilijk of vervelend tegen mij doet.

Daarbij behandel ik haar volwaardig, ook al spreek ik een andere taal. Ik spreek in mijn taal. Zij voelt dat en geeft mij die gelijkwaardigheid in haar taal terug.

We zijn goede maatjes geworden.

Door dementie de taal kwijt

Een ander voorbeeld is van een jonge vrouw met dementie in het verpleeghuis. Haar taal was volledig weg en ook leek zij niet meer te begrijpen wat er tegen haar gezegd werd. Als miMakker had ik geleerd te djabberen. Je communiceert met klanken die misschien op woorden lijken maar niets betekenen. Bij die klanken geef jij je emotie en leg je mogelijk ook nonverbaal (dus met gebaren of expressie) nog iets bij door bijvoorbeeld een hand uit te steken.

Bij Betsie* zag ik ook de onmacht van het talige. Betsie leek niemand te begrijpen, maar haar omgeving begreep haar ook niet. Betsie liep veel en leek steeds op zoek of was ze aan het dwalen? Voor Blos deed dat er niet toe. Blos ging naar Betsie en bood haar arm aan. Betsie nam maar al te graag Blos aan de arm mee.

Onderweg djabberde Blos met mevrouw en tot ieders verrassing “sprak” Betsie terug. Sterker nog Betsie nam Blos onder haar hoede en hielp haar overal bij, op haar manier. In de geluiden kwamen zelfs klanken voor die op echte woorden leken als “kom maar meisje”.

Toen het bijna eten was zag ik het personeel al kijken met een blik van ‘hoe krijgen we haar weer aan tafel?!’. Blos zag en begreep dat en begeleidde Betsie al djabberend naar de tafel. Betsie bedankte Blos met een knuffel en ging rustig eten.

Gelukkig werd het begeleiden naar de tafel opgemerkt door de vaste activiteiten begeleider op deze afdeling (hoe belangrijk is deze vaste waarde op op de afdeling?!). Zij had goed gekeken en begreep wat er gebeurde. Ze vertelde me dat ze mijn methodiek had gezien en zelf ook had geprobeerd. Ik ben blij dat zij mij later vertelde hoe ik haar als Blos haar had geholpen om beter met Betsie om te kunnen gaan. Ze durfde zelfs te djabberen! Want dat hielp hen beide én gaf hen beide ook meer plezier!

Neem van mij aan: taal is niet belangrijk. Elkaar zien en waardig op elkaar afstemmen helpt!

Laat zo nodig de taal los, want zo ontspant iedereen, komt er rust en genieten allen. Daar gaat het om!

*de naam van Betsie is verzonnen i.v.m. privacy